Mentale welzijn gaat over hoe je je voelt in het dagelijks leven en hoe goed je omgaat met uitdagingen, emoties en relaties. Het betekent dat je je prettig voelt, dat je dingen kunt doen die belangrijk zijn en dat je kunt genieten van het leven. Mentale welzijn is niet hetzelfde als het niet hebben van problemen, maar gaat over veerkracht en hoe iemand met tegenslagen omgaat. In dit artikel staat wat mentale welzijn precies inhoudt en hoe het te herkennen en versterken is.
Wat is het verschil tussen mentale welzijn en geestelijke gezondheid?
Mentale welzijn en geestelijke gezondheid worden vaak door elkaar gebruikt, maar er zit een klein verschil tussen beide begrippen. Mentale welzijn gaat over hoe iemand zich voelt in het dagelijks leven: of iemand gelukkig is, of het leven zinvol voelt en of iemand prettig in zijn vel zit. Geestelijke gezondheid is een breder begrip dat ook mentale gezondheidsproblemen omvat, zoals angststoornissen of depressie.
Mentale welzijn is te zien als de positieve kant van geestelijke gezondheid. Het gaat om wat goed gaat in het leven, waar iemand energie van krijgt en wat helpt om door te gaan wanneer het even moeilijk is. Geestelijke gezondheid kijkt naar het hele plaatje, inclusief eventuele problemen die iemand ervaart.
Beide termen hangen nauw met elkaar samen. Wanneer mentale welzijn goed is, is er meer veerkracht om met uitdagingen om te gaan. Tegelijkertijd kunnen mensen met mentale gezondheidsproblemen toch momenten van welzijn ervaren. Het gaat niet om zwart-wit, maar om verschillende aspecten van hoe iemand zich voelt en functioneert.
In het dagelijks leven betekent dit dat er gewerkt kan worden aan mentale welzijn door aandacht te besteden aan dingen die goed doen: voldoende slapen, bewegen, contact met mensen die waardevol zijn en activiteiten die energie geven. Dit helpt om sterker te staan, ongeacht of er wel of geen mentale gezondheidsproblemen zijn.
Waarom is mentale welzijn belangrijk voor het dagelijks leven?
Mentale welzijn heeft invloed op vrijwel alles wat iemand doet. Wanneer iemand zich mentaal goed voelt, kan diegene beter functioneren op het werk, is er meer energie voor relaties en is er beter om te gaan met stress en tegenslagen. Het bepaalt hoe de dag ervaren wordt en hoe iemand reageert op wat er om hem heen gebeurt.
Op het werk is het verschil direct merkbaar. Met een goed mentaal welzijn is er betere concentratie, zijn beslissingen makkelijker te nemen en is er meer ruimte voor creatief denken. Er is meer geduld met collega’s en samenwerken gaat beter. Wanneer mentale welzijn onder druk staat, kost alles meer moeite en is er sneller frustratie.
In relaties speelt mentale welzijn ook een grote rol. Wanneer iemand zich goed voelt, is er meer openheid naar anderen, is er beter te luisteren en is er meer energie om tijd met mensen door te brengen. Er is rustiger te reageren in conflicten en er is beter aan te geven wat nodig is. Dit zorgt voor gezondere en fijnere relaties met een partner, familie en vrienden.
Ook lichamelijke gezondheid hangt samen met mentale welzijn. Stress en zorgen kunnen leiden tot hoofdpijn, slaapproblemen, maagklachten en een verminderde weerstand. Wanneer iemand mentaal in balans is, is de slaap beter, is er meer energie en is er minder vatbaarheid voor ziekte. De algehele levenskwaliteit verbetert wanneer er aandacht is voor mentale welzijn.
Hoe weet je of mentale welzijn goed is?
Er zijn verschillende signalen die aangeven of mentale welzijn in orde is. Iemand voelt zich over het algemeen prettig in het leven, ook al gaat niet alles perfect. Er is te genieten van dingen die leuk zijn en er is energie voor dagelijkse activiteiten. Er is om te gaan met tegenslagen zonder er helemaal door onderuit te gaan.
Let op hoe iemand slaapt en eet. Wanneer mentale welzijn goed is, is de slaap meestal redelijk goed en is er een gezond eetpatroon. Er is interesse in eten en slapen voelt herstellend. Wanneer iemand veel wakker ligt met piekeren, moeite heeft met in slaap vallen of juist veel te veel slaapt, kan dit een signaal zijn dat mentale welzijn aandacht nodig heeft.
Kijk ook naar sociale contacten. Is er zin om mensen te zien of voelt het als een last? Is er te genieten van tijd met anderen of kost het alleen maar energie? Wanneer mentale welzijn goed is, worden sociale contacten meestal als prettig ervaren, ook al is er soms even tijd voor jezelf nodig.
Let op emoties en hoe iemand reageert op situaties. Iedereen heeft wel eens een slechte dag, maar wanneer mentale welzijn goed is, zijn emoties meestal in balans. Er kan gehuild worden wanneer er verdriet is, maar het blijft niet dagenlang hangen. Er is boosheid wanneer dat terecht is, maar er is geen explosie bij elke kleine tegenslag. Er is over het algemeen hoop over de toekomst.
Ook motivatie en concentratie zijn goede indicatoren. Is er nog steeds concentratie op taken? Is er nog interesse in dingen die normaal leuk zijn? Lukt het om plannen te maken en uit te voeren? Wanneer alles te veel wordt en er geen energie meer is voor dingen die normaal wel leuk zijn, is dat een signaal om aandacht te besteden aan mentale welzijn.
Wat is er zelf te doen om mentale welzijn te verbeteren?
Er zijn verschillende dingen die te doen zijn om mentale welzijn te versterken. Beweging is een van de meest effectieve manieren. Er hoeft niet meteen een marathon gelopen te worden. Een half uur wandelen per dag, fietsen naar het werk of een keer per week sporten helpt al. Beweging zorgt voor een beter humeur en minder stress.
Let op slaap. Probeer op vaste tijden naar bed te gaan en op te staan, ook in het weekend. Zorg dat de slaapkamer donker en rustig is. Vermijd de telefoon een uur voor het slapen gaan. Goede slaap geeft het lichaam en de geest de tijd om te herstellen en zorgt voor meer energie overdag.
Onderhoud sociale contacten, ook wanneer er even geen zin in is. Bel een vriend, drink koffie met een collega of plan een activiteit met familie. Mensen hebben elkaar nodig. Er hoeft niet over problemen gepraat te worden, maar gewoon tijd doorbrengen met mensen die waardevol zijn helpt al.
Werk aan stressmanagement. Leer om nee te zeggen wanneer de agenda te vol wordt. Neem pauzes tijdens het werk. Doe dingen die helpen ontspannen, zoals lezen, muziek luisteren of een hobby. Ademhalingsoefeningen kunnen helpen wanneer er stress is. Zelfs vijf minuten rustig ademhalen kan een groot verschil maken.
Let op wat er gegeten en gedronken wordt. Er hoeft geen perfect dieet gevolgd te worden, maar probeer regelmatig te eten en niet te veel suiker en cafeïne te gebruiken. Drink voldoende water. Beperk alcohol, want hoewel het op het moment misschien ontspannend lijkt, verstoort het de slaap en kan het het humeur negatief beïnvloeden.
Zoek activiteiten die zinvol zijn. Dit kan werk zijn, vrijwilligerswerk, een hobby of tijd met mensen die belangrijk zijn. Wanneer er dingen gedaan worden die waardevol zijn, geeft dat het leven meer betekenis en vergroot dat mentale welzijn.
Wanneer is professionele hulp nodig voor mentale welzijn?
Er komt een moment waarop zelfhulp niet meer genoeg is en professionele ondersteuning nuttig kan zijn. Wanneer problemen langer dan een paar weken aanhouden en niet verbeteren ondanks inspanningen, is het verstandig om hulp te zoeken. Dit is geen teken van zwakte, maar een verstandige keuze om goed voor jezelf te zorgen.
Let op signalen zoals aanhoudende somberheid, angst die het dagelijks leven beperkt, of gedachten over zelfbeschadiging. Wanneer er steeds meer terugtrekking is, er niet meer genoten kan worden van dingen die normaal leuk zijn, of wanneer werk en relaties eronder lijden, is het tijd om professionele ondersteuning te zoeken.
Ook wanneer mensen in de omgeving zich zorgen maken, is het goed om daar serieus naar te luisteren. Zij zien soms dingen die niet meer opgemerkt worden. Wanneer meerdere mensen aangeven dat ze zich zorgen maken, neem dat dan als een signaal dat het verstandig is om hulp te zoeken.
De eerste stap is vaak het moeilijkst, maar er zijn verschillende mogelijkheden. Er kan begonnen worden bij de huisarts, die kan doorverwijzen naar passende hulp. Voor coaching gericht op persoonlijke ontwikkeling kan ook direct contact opgenomen worden met een zorgorganisatie. Veel gemeentes bieden begeleiding via de WMO voor volwassenen of de Jeugdwet voor jongeren.
Wacht niet tot de situatie helemaal uit de hand loopt. Vroeg hulp zoeken zorgt vaak voor sneller herstel en voorkomt dat problemen groter worden. Professionele begeleiding kan helpen om inzicht te krijgen in wat er speelt, nieuwe vaardigheden te leren en stappen te zetten richting verbetering van mentale welzijn.
Bij Jayda CC is er begrip dat het soms moeilijk is om de stap te zetten naar professionele hulp. Er wordt snel gestart met begeleiding, er wordt naar iemand toegekomen wanneer dat nodig is en er wordt goed geluisterd naar wat nodig is. Er wordt samen een plan gemaakt met duidelijke doelen die regelmatig worden bekeken. Of iemand nu te maken heeft met stress, onzekerheid, relatieproblemen of andere uitdagingen die mentale welzijn beïnvloeden, er wordt samen gezocht naar oplossingen die passen.
Veelgestelde vragen
Hoe lang duurt het voordat je verbetering ziet in je mentale welzijn?
Dit is voor iedereen verschillend en hangt af van de uitgangssituatie en welke stappen er ondernomen worden. Kleine veranderingen zoals meer bewegen of beter slapen kunnen binnen een paar weken al positieve effecten hebben op het humeur en de energie. Grotere verbeteringen in het algehele mentale welzijn vragen vaak meer tijd, meestal enkele maanden van consistent werken aan gezonde gewoonten. Wees geduldig en vier ook kleine vooruitgang.
Kan ik aan mijn mentale welzijn werken terwijl ik een drukke baan heb?
Ja, en het is juist belangrijk om dat te doen. Begin klein met dingen die in de dagelijkse routine passen: neem een korte wandeling in de lunchpauze, doe ademhalingsoefeningen tussen vergaderingen door, of zorg voor voldoende slaap door een vast bedtijdritueel. Het gaat niet om grote tijdsinvesteringen, maar om volhouden. Zelfs 10-15 minuten per dag bewust aandacht besteden aan welzijn maakt al verschil.
Wat doe je als je geen motivatie hebt om aan je mentale welzijn te werken?
Gebrek aan motivatie is juist vaak een teken dat mentale welzijn aandacht nodig heeft. Begin heel klein: niet een uur sporten, maar 5 minuten wandelen. Niet alle sociale contacten, maar één berichtje sturen. Kies de makkelijkste stap die te verzinnen is en doe alleen dat. Wanneer zelfs de kleinste stappen te moeilijk voelen, is dit een goed moment om professionele hulp in te schakelen die kan ondersteunen bij het maken van deze eerste stappen.
Hoe bespreek je mentale welzijn met je werkgever of leidinggevende?
Er hoeven niet alle details gedeeld te worden, maar er kan wel aangegeven worden dat iemand mentaal onder druk staat en ruimte nodig heeft. Bereid het gesprek voor door na te denken over concrete aanpassingen die kunnen helpen, zoals tijdelijk minder uren, thuiswerken of herverdeling van taken. Focus op oplossingen en wat nodig is om goed te kunnen functioneren. Veel werkgevers waarderen openheid en willen graag meedenken, omdat welzijn ook belangrijk is voor werkprestaties.
Wat zijn veelgemaakte fouten bij het verbeteren van mentale welzijn?
De grootste fout is te veel tegelijk willen veranderen, wat vaak leidt tot frustratie en opgeven. Andere veelvoorkomende fouten zijn: te lang wachten met hulp zoeken, jezelf vergelijken met anderen, verwachten dat verbetering rechtlijnig verloopt, en vergeten dat terugval normaal is. Daarnaast negeren mensen vaak de basis zoals slaap en beweging, terwijl ze zoeken naar ingewikkelde oplossingen. Focus op één of twee veranderingen tegelijk en geef jezelf tijd om deze gewoontes op te bouwen.
Hoe help je iemand in je omgeving met hun mentale welzijn zonder opdringerig te zijn?
Begin met luisteren zonder meteen oplossingen aan te dragen of te oordelen. Laat weten dat je beschikbaar bent wanneer ze willen praten en bied concrete hulp aan zoals samen wandelen, boodschappen doen of gewoon gezelschap houden. Vermijd zinnen als 'je moet gewoon positief denken' en zeg liever 'ik maak me zorgen om je, hoe kan ik je helpen?'. Respecteer hun grenzen, maar blijf wel regelmatig contact houden, ook als ze aanvankelijk afwijzend reageren.
Is er verschil tussen mentale welzijn verbeteren en therapie volgen?
Ja, er is een belangrijk verschil. Aan mentale welzijn werken richt zich op voorkomen en versterken van wat al goed gaat, zoals gezonde gewoontes opbouwen en veerkracht ontwikkelen. Therapie is gericht op behandeling van specifieke mentale gezondheidsproblemen en het verwerken van trauma's of ingesleten patronen. Beide zijn te combineren: therapie voor diepere problemen en tegelijkertijd werken aan algemeen welzijn. Sommige mensen hebben alleen welzijnsbegeleiding nodig, anderen hebben therapie nodig, en voor weer anderen werkt een combinatie het beste.